UZAYA BİR ROKET FIRLATALIM
İçindekiler
Giriş
Son zamanlarda uzaya roket fırlatma konusu ülkemiz ve diğer ülkeler için daha çok üstünde durulan bir konu olmaya başladı. Peki insanlar uzaya nasıl, ne için roket fırlatıyor ? Bu yazıda roketler hakkında sorularımıza cevap bulacağız.
ROKETİN KISA TARİHÇESİ
Dünya tarihinde roket Çinliler tarafından icat edilmiştir.
O dönemlerde yakıt malzemesi olarak barut kullanılmıştır. Günümüz teknolojisine göre çok daha kısa menzilli olan roketler, ilk amacı olan uzayı keşif dışında savaşlarda da etkin rol oynadı. İlk etapta katı yakıt kullanılarak üretilen roketler, ilerleyen yıllarda Amerika’nın sıvı yakıtlı roket üretmeye başlaması ile uzayı keşif araştırmaları da hız kazandı.
ROKETLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİ
YÜK KISMI(KARGO):
Roketin uç veya üst bölümünde uzaya gönderilecek yük bulunur. Bu yük roketin fırlatılış sebebine göre uydu, bomba gibi nesneler olabilir. Burada karıştırılmaması gereken nokta; uzay mekiklerinin birer roket değil rokette taşınan bir yük olması konusudur. Uzay mekikleri de tıpkı roketler gibi bölümlerden oluşur. Uzaya gönderilen uyduların yörüngelerinde dolaşmasını ve ihtiyaç durumunda bakımlarının yapılmasını sağlar. Tekrar kullanılabiliyor olması da sağladığı bir avantajdır.
YAKIT KISMI
Roketler katı ve sıvı yakıtlı olmak üzere iki çeşittir:
Katı Yakıt Kullanılan Roketler
İlk roket denemelerinde tasarlanan roket türüdür. Yanmaya başladıktan sonra bulunan tüm yakıt tükeninceye kadar yanmaya devam eder.
Yanma mekanizmasında kontrol sağlanamıyor olması katı yakıtın en büyük dezavantajıdır. Çünkü buna bağlı olarak roketin hızını da istediğimiz gibi kontrol edilemez. Atmosferden ayrılana kadar rokete itki gücü sağladığı için genellikle ilerleyen mesafelerde roketten ayrılacak parçalarda katı yakıt tercih edilir. Aynı zamanda kısa sürede açığa çıkan yüksek ısı enerjisinin yanma odasına zarar vermemesi için de bir sistem geliştirilmiştir.
Sıvı Yakıt Kullanılan Roketler
Günümüzde daha sık tercih edilen roket türüdür. Yakıt pompalarının çalışma mekanizması tamamen kontrol edilebilir şekilde ayarlanmıştır. Sıvı yakıtın dezavantajı ise uzaya çıktığında yerçekiminin azalmasına bağlı olarak sıvının yakıt tankı içindeki dağılımının değişebilmesidir.
MOTOR KISMI VE FIRLATMA
Fırlatma için en yalın haliyle yüksek miktarda yakıtın itki kuvveti kullanarak roket mekanizmasının doğrultusu boyunca harekete geçmesi diyebiliriz. Roketler, içerisinde sıvı oksijen bulundurur . Uzay boşluğunda oksijen olmadığı için yanma olayı buradaki oksijeni kullanılarak gerçekleştirilir. Yakıt için ise sıvı hidrojen kullanılır. Hidrojen hafif bir element olduğu için taşıma kolaylığı sağlar. Yani, sıvı halde bulunan hidrojen ve oksijen basınç pervaneleri yardımıyla basınçları yükseltilerek yanma odasında birleştirilir. Bu olay sonucu açığa çıkan enerji, rokete itki kuvveti uygular. Harekete başlayan roket de ivmelenerek fırlatışa geçmiş olur. Burada Newton’un 3. Yasası olan “her etkiye karşılık gelen bir tepki vardır” ifadesi etkili olmaktadır.
Fırlatma esnasında zemin çevresinden yayılan toz bulutları bu kimyasal tepkimeler nedeniyle meydana gelmektedir.
Burada sık karıştırılan nokta ise jet motoru ile roket motorudur. İkisinin de ham maddesi petroldür. Fakat petrol içinde bulunan karbon ve hidrojen oranları farklıdır. Jet motorları, roket motorlarına göre daha ağırdır ve daha az enerji üretebilir. Jet motorunda üretilen enerji rokette kullanılırsa fırlatma esnasında enerjiyi yeteri kadar karşılayamazdı. Üstelik ağırlık da fırlatma mesafesini kısaltırdı ve daha yüksek bir itki gücü gerektirirdi. Bu sebeplerden dolayı jet motorları yaygın olarak ulaşım endüstrisinde kullanılır.
Ordu uçakları, jet uçaklar, füzeler, gemiler gibi taşıt araçlarında etkin olarak kullanılmaktadır.
FALCON 9 ROKETİ
Yukarıda roket mekanizmasından bahsettik şimdi de Falcon 9 fırlatma roketini inceleyip bir roketin nasıl ve ne amaçla gönderildiğine bakalım:
2020 mart ayında SpaceX tarafından ISS’e (Uluslararası Uzay İstasyonu) Falcon 9 roketi ile iki astronot gönderildi. Burada öncelikle fırlatma tarihi önemli; çünkü uzay araçları fırlatılmadan önce uzayda izleyecekleri yörünge belirlenir. Bu yolu en az sürede katedebilmesi için dünyanın yıl içinde yörüngede en uygun konuma gelmesi beklenir.
Bu fırlatmayı farklı kılan özelliklerden biri uzaya astronot gönderen ilk özel şirket olmasıdır.
Roketin yük (kargo) kısmı bu uçuşta mürettebat kapsülü haline getirildi. İçerisindeki hava basıncı, astronotlara zarar vermeyecek şekilde ayarlandı. İki astronot da herhangi bir sorun yaşamadan ISS’ye ulaştı.
En önemli özelliği ise roketin üç parçadan oluşması ve bir parça uzaya doğru yol alırken diğer iki yan roketin belirlenen koordinatlara dik şekilde tekrar iniş yapacak olmasıdır.
Yan roketler belirlenen okyanus bölgelerine kontrollü şekilde içişlerine tamamladılar. Bu sayede yeni bir roket yapımı için yüksek miktarda para harcanmasına ve zaman kaybedilmesine gerek kalmadan roketler dönüşümlü olarak kullanılabilir halde oluyorlar. Astronotları taşıyan roket de dönüşte ISS’ten Dünya’ya başarılı bir şekilde iniş yapmıştır.
KAYNAKÇA
Compare the Difference Between Similar Terms. 2021. https://www.differencebetween.com/difference-between-jet-engine-and-vs-rocket-engine/ [Accessed 31 March 2021].
strephonsays. 2021. JET MOTORU VE ROKET MOTORU ARASINDAKI FARK | BENZER TERIMLER ARASINDAKI FARKI KARŞILAŞTIRIN – TEKNOLOJI – 2021.
https://tr.strephonsays.com/jet-engine-and-vs-rocket-engine-12312 [Accessed 31 March 2021].
Gelecek Bilimde. 2021. Roketler Nasıl Hareket Eder? – Gelecek
gelecekbilimde.net.A. Demirkol.Bilimdehttps://gelecekbilimde.net/roketler-nasil-hareket-eder/ [Accessed 31 March 2021].
. 2021. https://seyler.eksisozluk.com/roket-motoru-tasarimini-ayri-bir-zorluk-seviyesine-cikaranproblemler [Accessed 31 March 2021].
Editör: Nil DUMAN
Grafik ve Tasarım: Batuhan ŞİMŞEK
Diğer yazılarımız için aşağıya göz atabilirsiniz:
- AĞ SINIFLANDIRMA METOTLARI
- DÜNYADAN UZAYA BAKIŞ: TELESKOPLAR
- Çatlakları Önlemek: Depreme Karşı Yapısal Bilinç
- Tacoma Narrows Köprüsü: Frekansın Gücü
- Süpernova: Betelgeuse Yıldızı
Bizi sosyal medyada takip etmeyi ve yorum yapmayı unutmayın !!
Güzel bir araştırma olmuş başarılar dilerim
Merhaba, yorumunuz için teşekkürler. Günümüzde Çin’in belirlediği bir bölgede iki kişilik uçan araba toplu taşıma rolünde hizmet vermektedir. İlerleyen zamanlarda…
Yazınızı beğendim tebrikler. Merak ettiğim bir nokta ise günümüzde toplu ulaşımda kullanımı mümkün mü?
Yorumunuz için teşekkür ederim, ben de aynı düşünceyi savunuyorum
Olası kazalarla ilgili sensörler yerleştiriliyor. Eğer IoT sisteminde çok basamaklı bir tedarik zinciri varsa bir kaza anında hangi basamağında kaza…
Güzel bilgiler edindim tesekkurker